de delectatione et oblectatione

Riddulus et Arnoldus cum id quod est delight uerbum Anglicum tractant dicunt delectare uerbum significare hoc quod magna et absoluticia uoluptas per se uel propter se sentiatur, oblectare autem uerbum significare hoc quod uoluptas relatiue ad alium animi motum exempli gratia taedium sentiatur. Mansionilinus in parte 795 similia dicere uidetur. itaque in parte 794 dicitur "oblectatione taedium fallimus; delectatione ducitur animus". ea delectationis uel delectandi uocabulorum interpretatio his Ciceronis locis congruere uidetur: de Oratore 1.43.193 et 3.38.155 et etiam epistola familiari 6.12. ea autem oblectationis uel oblectandi uocabulorum interpretatio congruere uidetur huic Ciceronis Laelii loco (103) in quo ille de requie plena oblectationis dicit. nam ibi oblectatio ad requiem attinet; requies autem ipsa relatiue ad curas uel sollicitudines habetur; ergo saltem in illo Ciceronis loco oblectatio quodam modo relatiua est.

mihi decernendum erat quomodo id quod amusement park Anglice dicitur Latine dici posset. ita autem considerato quid delectatio et oblectatio significent campum delectatorium uocabulum campo oblectatorio uocabulo antehabeo.

de aestimatione et existimatione

Aegidius Forcellinus dicit "[existimatio] differt ab aestimatione, quod haec fere ad pretia refertur; existimatio ad cetera. praeterea aestimatio est de re perpensa et cognita iudicium; existimatio est de re putata et probabili. contra alii putant aestimationem esse cogitationis et opinionis, existimationem perfecti omnino iudicii".

Ludouicus et Breuis dicunt quod aestimare quidem est discernere quanti aliquid sit uel quo dignum aliquid sit, existimare autem quippe quod ex aestimando euenit est rem post quantitatis uel dignitatis aestimationem quolibet modo iudicare, idest "ex pretio rei iudicare". Ausonius Popma quamquam hanc sententiam "prius rem aestimamus, deinde qualis sit existimamus" refert tamen dicit "[ea] interpretatio...non satis explicat ueram et propriam harum uocum differentiam. nam aestimare est...res comparare et componere atque ita expendere quid parui aut magni referat, quid sit probandum aut improbandum. existimare autem est iudicare, bene uel male opinari....illud fit ex rerum collatione. hoc est opinionis et iudicii, ut aestimo te magni; existimo te magnum". id quod hanc sententiam probat, Ludouicus et Breuis ostendunt quod ei quod est existimare oratio obliqua saepius quam genitiuum iungitur.

de adueniendo et aduentando

Ausonius Popma dicit: "Aduenire dicitur, et qui iam in propinquo est, et Aduenisse, qui iam adest. Aduentat, qui longius abest in itinere. Nec is aduentasse dicitur, quum peruenerit."

Aegidius Forcellinus de aduentando dicit: "Videtur subesse huic u. celeritatis quaedam motio".

Ludouicus et Breuis de aduentando dicunt: "to come continually nearer to a point [ad locum propius continenter uenire] (cotidianis itineribus accedere et appropinquare, Manut. ad Cic. Fam. 2.6 init)...esp. with the access. idea of speed, haste)".

de dando dedendo tradendoque

Ausonius Popma in De differentiis uerborum libro secundo dicit "Dare est transfundere in alium Dominium rei.--Tradere est nudam rei Possessionem alteri cedere, non Proprietatem. Itaque si quis stipuletur rem suam sibi dari, erit inutilis Stipulatio; at contra utilis, si tradi stipuletur" et hanc Donati sententiam citat "Dare esse quod repetas; dedere ad perpetuum."

Aegidius Forcellinus autem dicit dedere esse "idem quod do, trado, addico: de autem augendi uim habet, ut significet totum et omnino dare".

de dominio et possessione

ut quem librum Thomas Sandars de Iustiniani Institutionibus scripsit in eo libro dicitur, dominium quidem seu proprietas est totum habendi ius; possessio autem dominio cedit. et in dominio quidem non inest tenere; in possessione autem insunt tenere et in animo habere domini modo uti.

de arte pictoria moderna

Cordelia "Carole," inquit "nonne Ars Visualis Moderna tota nugalis est?"
"nugalissima."

eas "Bridesheadae Reuisitatae" sententias probare intantum uidetur hic de arte pictoria moderna tractatus inquantum dicit quod cum modernigeneri pictoris tabula picta cum paruuli aut animalis bruti tabula picta comparata esset inter talium occasionum triginta et quadraginta partes centesimas ab artis uisualis discipulis antehabita est paruuli aut animalis bruti tabula picta.

quomodo discipuli saeculo undeuicesimo in uniuersitates scholarium admissi sint

in hoc tractatu, quem quidam amicus ad me misit, tractatur quomodo discipuli in his foederatis ciuitatibus saeculo undeuicesimo in uniuersitates scholarium admissi sint. quod examen in uniuersitate scholarium Haruardiana anno 1869 adhibitum est id examen hic uideri potest.

de progressione oeconomica

hic tractatus tractat quae ad progressionem oeconomicam necessaria sint, exempli gratia quod leges fiant exerceanturque et quod rerum proprietas ualeat et quod rectores politici honeste se gerant.
 
ad rerum proprietatem attinent hae sancti Thomae Aquinatis sententiae: "quod homo propria possideat....est...necessarium ad humanam uitam, propter tria. primo quidem, quia magis sollicitus est unusquisque ad procurandum aliquid quod sibi soli competit quam aliquid quod est commune omnium uel multorum, quia unusquisque, laborem fugiens, relinquit alteri id quod pertinet ad commune; sicut accidit in multitudine ministrorum. alio modo, quia ordinatius res humanae tractantur si singulis immineat propria cura alicuius rei procurandae, esset autem confusio si quilibet indistincte quaelibet procuraret. tertio, quia per hoc magis pacificus status hominum conseruatur, dum unusquisque re sua contentus est" (Summa theologiae IIaIIae.66.2).

de collegiis operatoriis

his diebus quippe quibus de collegiis operatoriis multa dicuntur memoria digna esse uidetur haec Sancti Pii papae X epistola encyclica in qua tractatur quae cautio catholicis in non mere catholicis collegiis operatoriis adhibenda sit.

de inflatione pecuniaria

ut in hoc tractatu narratur, nuper dum argentariae foederalis Noueboracensis praeses in publico colloquio ad quaestiones respondet multi propter cibi et benzini pretia aucta solliciti esse uidebantur et cum ille itabellarum pretiorum minutorum mentionem contra fecisset quidam homo "itabellam" inquit "esse non possum"!

de nominum Hebraicorum accentu

quamquam linguae Latinae inest haec regula quod paenultima syllaba si longam uocalem habet accentum accipit tamen ea regula in nominibus Hebraicis non ualere uidetur. nam haec ex lingua Hebraica in linguam Latinam accepta nomina, ut in Aegidii Forcellini Onomastico scripta sunt, longam uocalem in paenultima syllaba habent sed in Breuiario Romano accentum in antepaenultima syllaba habent:

Ioachim exempli gratia in Breuiarii pagina 831
Ionathas exempli gratia in Breuiarii pagina 440
Iosaphat exempli gratia in Breuiarii pagina 460
Iosue exempli gratia in Breuiarii pagina 425
Michael in multis Breuiarii paginis

tamen de Michaele nomine Aegidius dicit "ad quantitatem quod attinet, hac neglecta aut ignorata, priores duae syllabae corripiuntur".

de Beniamin nomine in quo Aegidius priorem i litteram uocalem esse asserit haec dicit: "[syllaba] prima tamen hebr.[idest, Hebraice] breuis, latin.[idest Latine] producitur, mediae autem syllabae corripiuntur a Venant. 2 carm. 21.14". in Breuiario Romano autem Beniamin nominis prior i littera consonans esse uidetur quia exempli gratia in pagina 431 Beniamin nomen accentum in e littera habet.

de quibusdam quae in Visconsinia fiunt

de quibusdam Visconsiniae oeconomicis difficultatibus episcopus Madisoniensis hic quaedam consideranda proponit.

de eo quod est potestatibus politicis parere

Sanctus Thomas Aquinas in libro de Sententiis secundo in distinctione quadragesima quarta in quaestione secunda in articulo secundo tractat oporteatne Christianos potestatibus politicis et etiam tyrannis parere.

de eo quod est opus esse et egendo et indigendo

in Senecae epistola morali nona egere et indigere unum esse uidentur sed ab eo quod est opus esse sic differre dicuntur: "uolo tibi Chrysippi quoque distinctionem indicare. ait: 'sapientem nulla re indigere et tamen multis illi rebus opus esse; contra stulto nulla re opus est--nulla enim re scit uti--sed omnibus eget.' sapienti et manibus et oculis et multis ad quotidianum usum necessariis opus est sed eget nulla re. egere enim necessitatis est; nihil autem necesse sapienti est. ergo quamuis se ipso contentus sit amicis illi opus est."

quid indigere et egere significent etiam in Ciceronis Laelio in parte quinquagesima prima uidetur: "tantumque abest ut amicitiae propter indigentiam colantur ut ii qui opibus et copiis maximeque uirtute in qua plurimum est praesidii minime alterius indigeant liberalissimi sint et beneficentissimi. atque haud sciam an ne opus sit quidem nihil umquam omnino deesse amicis. ubi enim studia nostra uiguissent si numquam consilio numquam opera nostra nec domi nec militiae Scipio eguisset?"

indigere et indigentiam sanctus Thomas Aquinas quoque tractat cum in de potentia quaestione disputata tertia dicit "si indigentia importet defectum uel carentiam eius quo indigetur, [id] quod semper est non indiget aliquo ad hoc quod sit. si uero importet solum ordinem originis ad id a quo est, sic nihil prohibet id quod semper est aliquo indigere ad hoc quod sit, in quantum non a se ipso sed ab alio esse habet". ergo indigere et indigentia uocabula neque eius quod indiget defectum semper important neque eius quo indigetur carentiam semper important.

non solum de officio et fine sed etiam de faciendo et efficiendo

in Ciceronis de inuentione libro priore sic dicitur: "inter officium et finem hoc interest quod in officio quid fieri in fine quid effici conueniat consideratur. ut medici officium dicimus esse curare ad sanandum apposite finem sanare curatione. item oratoris quid officium et quid finem esse dicamus intelligemus cum id quod facere debet officium esse dicemus illud cuius causa facere debet finem appellabimus". eae sententiae autem et praecipue prima monstrant non solum quid inter officium et finem intersit sed etiam quid inter faciendum et efficiendum intersit.

de renouando redintegrando instaurandoque

de renouando et redintegrando Crombius dicit quod inest redintegrando plus quam renouando quia renouare quidem saepe nihil plus significat quam ad actionem redire, redintegrare autem significat rem ex principio iterum facere. Aegidius Forcellinus in libro tertio consentit cum dicit redintegrare "plus est quam renouo: nam renouantur quae cum propemodum perierint reficiuntur, redintegrantur quae penitus collapsa iterum fiunt".

de instaurando autem Crombius hanc Varronis sententiam quod instaurare est instar nouare et hanc Mansionilini sententiam "instauratur id cuius simile iam exsistit" quae hic uideri potest refert.

de rogando petendo postulando poscendoque

de petendo et postulando et poscendo Crombius quamquam hanc Donati sententiam "petimus precario poscimus imperiose postulamus iure" non omnino ueram esse dicit tamen mihi in argumentationis suae fine ab Donato haud longe distare uidetur. addi potest quod rogare auiditatis uel difficultatis minus quam petere significat, et quod petunt quidem solum entia uiua, postulant autem et poscunt non solum entia uiua sed etiam res inanimes.

Ausonius Popma dicit "flagitare est uehementer et plerumque cum strepitu et conuicio poscere; postulare est uerecunde et modeste id quod iure quodam debetur rogare....itaque flagitare maiorem uim exprimit. Cicero pro Quintio: 'quamquam haec causa postulat etsi postulat non tamen flagitat'. idem Varroni: 'metuo ne te forte flagitent; ego autem mandaui ut rogarent'".

de I.R.R. Tolcini epistolis

quas Ioannis Ronaldi Raguelis Tolcini epistolas Humfredus Carpenter composuit ex iis epistolis hae praecipue memoria dignae esse mihi uidentur:

epistolae 14 et 17 et 182 in quibus Tolcinus fabulas suas et indagationem scholasticam comparat;

epistolae 46 et 290 in quibus T. de discipulorum dissertationibus scholasticis disserit, et praecipue in epistola 290 T. dicit "ex iis qui liberalibus artibus dediti sunt multi priuatim nihil aliud quam legendi plus occasionem cupiunt";

epistolae 30 et 45 et 81 in quibus T. Theodiscum nationalem socialismum Adolphumque Hitlerum reprobat et Anglorum et Theodiscorum mores tractat et disserit quam opinionem de Theodiscis haberi oporteat;

epistola 43 in qua T. de amore coniugali et amore romantico disserit praecipue quod amandi modus romanticus animae periculosus est;

epistola 49 in qua T. de coniugio et de bibendi uini iure disserit;

epistola 52 in qua T. de rebus politicis et de hoc quod paucissimi idonei sunt qui aliis imperent disserit;

epistola 53 in qua T. de rebus politicis et moribus disserit et Iosephum Stalinum homicidam appellat et "Americocosmopolitanismum" reprobat;

epistola 63 in qua T. dicit quomodo oporteat homilias accipere;

epistola 83 in qua T. de quodam milite qui in Hispanico bello ciuili pugnauit narrat et dicit Anglicanismi principium esse Catholicam Ecclesiam odio habere;

epistola 96 in qua T. libro Genesi fauet et de narrationali pulchritudine et de rebus politicis belloque disserit et considerat in quanta belli quorundam malorum culpa ii qui rem publicam non gerant sint et quid erga Theodiscos sentiri oporteat;

epistola 153 in qua T. dicit qui "reformatores" "reconstructionem" et "reorganisationem" properare uelint eos quamquam in principio fortasse non toti mali sint tamen in fine superbia et faciendae uoluntatis suae libidine opprimi, et considerat in quanta culpa ii Catholici qui res minaces indagent sint;

epistola 181 in qua T. dicit se socialistam non esse "maxime quia ii qui talia consilia capiant potestatem adepti [quam mali quidam erant uel sunt] tam mali fiunt";

epistola 183 in qua T. multa de hominibus disserit et, ut mihi uidetur, praecipue quod in qualibus contentionibus altera pars ex iniusta causa altera ex iusta agit in talibus contentionibus etsi ii qui ex iusta causa agunt in agendo peccent uel alia mala causent tamen eorum causa iusta remaneat, et quod iusta causa in contentione non omnia iustificat;

epistola 186 in qua T. dicit se democratistam non esse "solum quia 'animi a nimis magnis rebus refrenatio' et aequalitas ad spiritum pertinent quae cum homines facere conentur ut eae sine sensu et ex regulis habeantur corrumpantur";

epistola 209 in qua T. affirmat quod uocabuli significatio sine formae uocabulariae significationis historia tractari potest et quod id quod de re putatur ex hoc quomodo rei uocabulum ortum sit non pendet.

epistola 250 in qua T. de fide Christiana disserit quod ad fidei Christianae traditionem necessarii sunt sacerdotes et episcopi et monachi--nam "pretiosum uinum (in hoc mundo) lagena indiget"--et negat quae ira propter clericorum peccata uel uitia oriatur eam iram apostasiae causam esse, sed arbitratur apostasiae ueram causam esse fidei absentiam, et dicit minime uerisimile esse quod qualis homo ullum de mundi tempore praeterito sciat talis homo propter clericorum peccata uitiaque ab fide apostatet, et dicit quod eum qui se clericorum peccatis scandalizari sentiat oportet cogitare se ipsum iis qui scandalizent quam sanctis similiorem esse, et asseuerat nullum esse fidei lapsae remedium extra Communionem, et exercitii spiritalis causa monet ut Communio quales res hominesque displiceant apud tales res hominesque accipiatur;

epistola 306 in qua T. hanc thesim quod ad fidei Christianae antiquissimam formam redeundum sit reiicit, et id propter multas causas, exempli gratia quia cum iam sit arbor "semen...effodere conari uanum est".

de annuo reditu pecuniario

hic ostenditur horum ducentorum annorum progressio oeconomica. hic dicitur quod eo aeuo quod medium dicitur in Anglia, ut anni 1990 thaleris mensuretur, annuus per capita reditus pecuniarius 1,000 fere thaleris aequalis erat.

ueni ueni, Emmanuel

illud carmen hic optime canitur.

ueni ueni, Emmanuel. 

captiuum solue Israel

qui gemit in exsilio 

priuatus Dei Filio. 

gaude! gaude! Emmanuel 

nascetur pro te, Israel!

ueni, o Iesse Virgula. 

ex hostis Tuos ungula

de spectu Tuos Tartari 

educ et antro barathri.

gaude! gaude! Emmanuel 

nascetur pro te, Israel!

ueni ueni, o Oriens. 

solare nos adueniens. 

noctis depelle nebulas 

dirasque mortis tenebras. 

gaude! gaude! Emmanuel

nascetur pro te, Israel!

ueni, Clauis Dauidica.

regna reclude caelica. 

fac iter tutum superum 

et claude uias inferum.

gaude! gaude! Emmanuel

nascetur pro te, Israel!

de eo quod est exsistere et eius quod est esse participio praesenti

 

ut Aegidius Forcellinus dicit, exsistere uocabulum significare potest prodire apparere et exire et extra participium praesens etiam significare potest esse ita tamen ut aliquem apparendi uel exeundi motum adsignificet. nam Aegidius dicit quod quia esse uocabulum participium praesens non habet ad illud exsistens participium praesens adhibetur. ergo, quod ad Latinitatem antiquam attinet, exsistere et esse uocabula idem non significant praeterquam in participio praesenti.

tamen sanctus Augustinus in "Locutionum in Heptateuchum" libro tertio de quodam Graeco loco Latine reddito dicit "in latinum de graeco non sicut positum est exprimi potuit; ait enim Graecus quasi diceret 'immundus exsistens, immundus erit'; sed non hoc est exsistens quod Graecus dicit sed si dici posset 'essens' ab eo quod est esse non ab eo quod est exsistere". et in quodam dubii auctoris opere quod saeculo quarto aut quinto scriptum Keilius recensuit dicitur "docti quidam temporis recentioris cum haberent necessitatem magna et diuina quaedam interpretandi explicandique et essendi et essendo et essendum et essens dixerunt, quem ad modum scribendi scribendo scribendum scribens."

clarissimus usus mihi uidetur non antiquior sed temporis recentioris esse, id est, hoc quod exsistens quidem participium ad id quod est exsistere pertineat, essens autem participium ad id quod est esse.

de clam et occulte uocabulis

Crombius de eo quod est clam et eo quod est occulte dicit quod is qui occulte agit curam impendit ne uideatur, in clam autem agendo non determinatum est utrum talis cura impendatur necne. in Ludouici et Breuis lexico de eo quod est occulte simile ibi significatur ubi "neque id occulte fert" sententia sic Anglice redditur "makes no secret of it", id quod mihi significare uidetur quod occulte agendo cura inest.

quomodo Romani antiqui imitandi sint

Sanctus Augustinus a fortiore argumentatur quod si Romani ciuitatem suam propter gloriam humanam ualde dilexerunt Christianos oportet ciuitatem caelestem suam propter uitam aeternam ualdius diligere: "non solum ut talis merces talibus hominibus redderetur Romanum imperium ad humanam gloriam dilatatum est; uerum etiam ut ciues aeternae illius ciuitatis, quamdiu hic peregrinantur, diligenter et sobrie illa intueantur exempla et uideant quanta dilectio debeatur supernae patriae propter uitam aeternam, si tantum a suis ciuibus terrena dilecta est propter hominum gloriam....sed utamur etiam in his rebus beneficio Domini Dei nostri, consideremus quanta contempserint, quae pertulerint, quas cupiditates subegerint pro humana gloria qui eam tanquam mercedem talium uirtutum accipere meruerunt, et ualeat nobis etiam hoc ad opprimendam superbiam ut cum illa ciuitas in qua nobis regnare promissum est tantum ab hac distet quantum distat coelum a terra, a temporali laetitia uita aeterna, ab inanibus laudibus solida gloria, a societate mortalium societas angelorum, a lumine solis et lunae lumen eius qui fecit solem et lunam, nihil sibi magnum fecisse uideantur tantae patriae ciues si pro illa adipiscenda fecerint boni operis aliquid uel mala aliqua sustinuerint, cum illi pro hac terrena iam adepta tanta fecerint, tanta perpessi sint. praesertim quia remissio peccatorum quae ciues ad aeternam colligit patriam habet aliquid cui per umbram quamdam simile fuit asylum illud Romuleum quo multitudinem qua illa ciuitas conderetur quorumlibet delictorum congregauit impunitas.” (De ciuitate Dei 5.16-17)

de uasis

de patina pateraque Gulielmus Smith haec dixit: patina est quoddam profundum uas in quo cibus coquatur uel apponatur, patera autem est quoddam circulare nec profundum uas in quo humor ponatur. ad hodiernum usum autem patinam uocabulum uelim non adhibere nisi ad quoddam uas quod in Sancta Missa adhibetur quod in Catholica Encyclopaedia describitur. pateram autem uocabulum uelim adhibere ad talia uasa in qualibus humores apponuntur.

ex quali plano uel saltem non profundo uasi cibus estur ad tale uas idonea uocabula esse uidentur discus, qui in hoc Comenii Orbe Picto dicitur, et patella, quae in Gulielmi Smith lexico describitur.

de cura et solicitudine

de eo quod Donatus dicit "cura est in consectatione et conseruatione et spe bonorum, solicitudo in metu malorum" Crombius dicit quod ille non essentialem sed accidentalem differentiam dixit. potius Crombius arbitratur quod cura generalis est, solicitudo autem significat uehementem curam cui inest angor, et quod cura de qualibet re esse potest, solicitudo autem non nisi de re seuera. ad confirmandam eam sententiam Crombius citat hanc Ciceronis solicitudinis definitionem: "aegritudo cum cogitatione". Crombius etiam arbitratur quod cura non solum cogitationem uel sensum significat sed etiam actum significare potest, solicitudo autem solum menti inest.

de eo quod cura et solicitudo uocabula una in sententia alterum post alterum adhibeantur, Crombius suggerit quod cura cum praeter cogitationem uel sensum nihil significat ante solicitudinem ponitur, cum autem non solum cogitationem uel sensum sed etiam actum significat post solicitudinem ponitur. nam ponitur id uocabulum quod generaliorem uel minorem rem significat ante id quod specialiorem uel maiorem rem significat.

de nutriendo et alendo

Crombius dicit "nutriuntur ut crescant ut conualescant ut uires acquirant, aluntur ut uiuant." ergo nutriuntur infantes pueri aegroti infirmique, aluntur autem omnes.

Aegidius Forcellinus in lexici sui libro tertio consentire uidetur: "[nutrire] proprie est eorum quae parua sunt et crescunt". dicit et "differunt alere et nutrire ita quidem ut hoc nonnisi sustentandi, illud etiam augendi notionem contineat". mihi autem non patet utrum illa uerba "hoc" et "illud" referant. nam ex eorum uerborum solitiore usu uelim arbitrari quod "hoc" uerbum nutrire et "illud" uerbum alere referat, sed quia dicitur quod "[nutrire] proprie est eorum quae parua sunt et crescunt" uelim arbitrari quod "illud" uerbum nutrire et "hoc" uerbum alere referat. postea Aegidius dicit quod nutrire etiam "refertur ad curam medendi".

Valla autem aliud opinari uidetur: "nutriri est et paruulorum ut crescant...et adultorum ut uiuant. ali quoque in eodem significatu; unde lex illa xii tabularum: liberi parentes alant aut uinciantur. at in rebus incorporeis frequentius ut crescant."

de rumore et fama

Crombius multorum hominum sententiis consideratis retur rumorem de aliquo quod nuper inter homines palam uel clam factum sit esse, famam autem de aliquo quod quolibet tempore factum sit esse et late palamque in populo praeualere. rumor significat id quod alter alteri dicit, fama autem significat quasi in unum sic cumulatos indiuiduorum sermones. itaque fama ex rumoribus nasci potest.

quomodo duo quaedam aeua philosophicis et theologicis differentiis diuidantur

inter id aeuum quod medium dicitur et hoc aeuum sunt multae differentiae sed, ut mihi uidetur, haec duo aeua praecipue diuidunt duae res philosophicae et theologicae. res prima est haec de qua Sanctus Augustinus et Laurentius Valla alter alterum arbitrabantur. Sanctus Augustinus affirmabat quod Deus solus dignus est qui propter se diligatur et cetera quaequae diligere iustum est non propter se sed propter Deum diligenda sunt, et eam sententiam exempli gratia Petrus Lombardus in "Sententiarum Libris" affirmat. sic eo aeuo quod medium dicitur cogitabatur. eo autem aeuo quae artium renatio dicitur quod modernitatis principium est Valla in suo "De uoluptate" uel "De uero bono" opere putabat quod alias quam qui Deus est res propter eas ipsas res diligere liceat. haec quaestio utrum cum Sancto Augustino an cum Valla consentiatur magni momenti est. Sanctus Augustinus recte arbitrabatur. nam, ut Aristoteles in "Ethicis Nicomacheis" et Sanctus Thomas Aquinas (Summa Theologiae IaIIae.1.5) demonstrant, ita esse non potest ut sint plures fines ultimi quam unus.

res secunda est haec quaestio: quanta rationis potentia sit. Boethius, quem theologum scholasticum primum dicam, rationis potentiam recte aestimauit. in hac re quoque Valla alteram et erroneam uiam praebuit, exempli gratia in suo "De libero arbitrio" opere, ubi rationem et philosophiam parui habens contra Boethium pugnat. hodie autem Benedictus papa XVI quippe qui relatiuismum et positiuismum repudiat Boethium sequitur.

contra foederale institutionis subministerium

in ciuitate Niuata quaedam honoris publici candidata uult foederale institutionis subministerium dissoluere. eacum consentio. nam paruuli institutio ad parentes et praeceptores pertinet, et hoc satis est quod sit in schola decanus. quod autem ad Ecclesiam attinet, quod sciam, paruulorum institutio saepe per dioeceses singulas geritur, id quod propter episcopi personam partemque decet. noto autem hoc quod dioecesis quam totae hae foederatae ciuitates multo minor regio est. re uera multae dioeceses quam ciuitates singulae minores sunt. nonnullae ciuitates ipsae autem maiores sunt et plures homines in se habent quam ut paruulorum institutionem quippe quae intimo modo ad indiuiduos pertineat curare possint. ergo certe politia foederalis maior est et plures homines curat quam ut institutionem curare possit. et ausim dicere quod in his foederatis ciuitatibus institutio ante foederale institutionis subministerium conditum quam post id conditum non minus prospere gerebatur.

de rerum sedibilium uocabulis

multa haec ex Gulielmi Smith "Rerum Antiquarum Graecarum et Romanarum Lexico Breui" et Cassiodori psalmi primi expositione et Sancti Isidori "Etymologiarum Libris" et Comenii "Orbe Picto" prompta sunt. Gulielmus Smith quidem tractat in quo usu res ab Romanis antiquis fuerint, Comenius autem tractat in quo usu res temporibus suis sint.

I. de iis rebus super quibus unus homo sedere potest

de sedili:
apud Comenium (58) sedili est reclinatorium seu epiclinium, idest pars cui tergum acclinetur, et super sedili sedere potest unus homo.
Gulielmus Smith dicit quod sedile est uocabulum generale (in tractatu "sella").

de sella:
Gulielmus Smith dicit quod sellae sunt neque ancones, idest partes quibus bracchia superponantur, nec reclinatorium (in tractatu "cathedra").

de cathedra:
apud Giulielmum Smith cathedra est sedile quod epiclinium habet sed ancones non habet. secundum eum cathedra significare potest et id quod "easy chair" Anglice dicitur et aliquid lecticae uel sellae gestatoriae simile et praeceptoris sedile et episcopi sedile (in tractatu "cathedra"). cathedrae uocabuli usus uidetur nescioquo tempore sic mutatus esse ut id nihil significet nisi praeceptoris uel episcopi sedile. nam Cassiodorus dicit "cathedra est enim ex aliqua materia composita forma sedibilis, quae nos curuatos molliter a dorso suscipit suoque gremio demissos uelut habilis theca complectitur. haec proprie doctoribus datur" (28) et Sanctus Isidorus dicit "cathedrae doctorum" (20.11) et Comenius dicit "praeceptor sedet in cathedra" (98). et in Ecclesia papa ex cathedra loqui dicitur, et cathedrae episcopalis locus ecclesia cathedralis dicitur.

de solio:
Cassiodorus dicit "solium regum proprium esse memoramus" (28).
Sanctus Isidorus dicit "solium in quo rex sedet propter tutelam corporis sui" (20.11).
Comenius dicit "rex sedet in suo solio" (138).

de tribunali:
Cassiodorus dicit "iudicum tribunal...proprium esse memoramus" (28).

de sede:
Sanctus Isidorus dicit "sedes singulari numero proprie regni est" (20.11).

II. de iis rebus super quibus plures quam unus homines simul sedere possunt et dubiis rebus

de scamno: apud Comenium (73) scamnum est longa res super qua plures quam unus homines sedere possunt.

Sanctus Isidorus autem dicit "scamna sunt quae altioribus lectis apponuntur" (20.11), et Gulielmus Smith dicit quod scamnum tres res significare potest: rem quae cubili ad ascensum apponatur et rem cui homo super sedili sedens pedes superponat et quidlibet super quo sedeatur (in tractatu "scamno").

de subsellio:
apud Gulielmum Smith (in tractatu "sella") non patet utrum subsellium sit id quod "bench" Anglice dicitur an id quod "stool" Anglice dicitur.

de sofa, ut ita dicam: qualis res pluribus quam uni hominibus sedibilis simul est et culcitas habet cur non talis res sofa Latine dicatur? nam facile fit sofa sofae generis feminini uocabulum Latinum.

de gerendorum armorum iure

harum foederatarum ciuitatum curia suprema iudicauit quod constitutionis nostrae amendamentum secundum ad ciuitates pertinet. quod ad euentum attinet, illud iudicium bonum est quia gerendorum armorum ius indiuiduis hominibus ad defensionem licitam utile est.

defensio licita in Summa Theologiae (IIaIIae.64.7) explicatur. ut mihi uidetur, haec quaestio, qualibus sclopetis politia debeat sinere indiuiduos homines uti, referri potest ad defensionem licitam. nam ad defensionem licitam quippe cui uis moderatio inest utile sine uis nimietate est sclopetum manuale, sed uis nimietatem habent quaedam sclopeta automataria. ergo politia debet sinere indiuiduos sclopetis manualibus uti, sed oportet politiam non sinere indiuiduos quibusdam sclopetis automatariis uti.

de iniuria et contumelia

de iniuria et contumelia Crombius consentit cum Noltenio quippe qui dicit "contumelia grauior est quam iniuria. nam contumelia dignitatem alterius atterit et minuit et in contemptionem uiros bonos adducere studet. iniuria laedit tantummodo famam uel damnum infert aut iniuste agit. hinc est quod contumelia tanquam uerbum aliquod grauius apud bonos scriptores iniuriae in uerborum collocatione postponatur". ad illud Crombius addit hanc Pacuuii sententiam "facile patior iniuriam si est uacua a contumelia". et Nonius dicit "iniuria...leuior res est". tamen ex illo quod Noltenius dicit quod "iniuria...iniuste agit" iniuria genus esse uidetur, dico iniuriam esse quemlibet actum iniustum. et ex illo quod Pacuuius dicit quod "facile patior iniuriam si est uacua a contumelia" colligo quod iniuria contumeliam habere aut non habere potest.

aetas humana

Sanctus Isidorus episcopus Hispalensis in Etymologiarum libro undecimo aetatem humanam in hos sex gradus diuidit: infantiam pueritiam adolescentiam iuuentutem grauitatem atque senectutem. infantia post partum tenditur usque ad annum septimum, inde pueritia usque ad annum decimum quartum, inde adolescentia usque ad annum uicesimum octauum, inde iuuentus usque ad annum quinquagesimum, inde grauitas usque ad annum septuagesimum, inde senectus quae nullo annorum tempore finitur.

de harum foederatarum ciuitatum constitutione

Clarentius Thomas harum foederatarum ciuitatum curiae supremae iudex in recenti sententia curiali de harum foederatarum ciuitatum constitutione scripsit aut ab aliis citauit haec breuia et digna quae ab omnibus harum foederatarum ciuitatum ciuibus memoria teneantur:

"id quod omnes discipuli scholares discunt, constitutio nostra inter ciuitates et politiam foederalem duplicis dicionis systema constituit. in systemate nostro politiae foederalis potestates omnes in indice enumeratae sunt et ideo finitae sunt....ergo collegio legislatiuo foederali agere non licet nisi ei licentia per constitutionem nostram data est."

de more et consuetudine

de more et consuetudine Crombius Macrobii Saturnalia (3.8) refert:

"Varro de moribus 'morem' dicit 'esse in iudicio animi, quem sequi debeat consuetudo'. Iulius Festus in libro de uerborum significationibus tertio decimo: 'mos est' inquit 'institutum patrium, pertinens ad religiones cerimoniasque maiorum'....mos ergo praecessit et cultus moris secutus est, quod est consuetudo".

Ausonius Popma dicit "consuetudo est ius quoddam non scriptum tamen tacito consensu populi et uoluntate utentium introductum. mos autem est ipse actus et usus inueteratus" sed "haec frequenter confunduntur maxime ab auctoribus iuris apud quos consuetudo factum nudum denotat et mos ius non scriptum".

harum foederatarum ciuitatum classis militaris gradus

admirallus classis
admirallus
uiceadmirallus
admirallus posterior superior
admirallus posterior inferior
capitaneus
commandator
uicecommandator
uicarius
uicarius iunior
insigniarius
officiarius licentiatus
officiarius paruus
nauta praefectus
nauta