contra foederale institutionis subministerium

in ciuitate Niuata quaedam honoris publici candidata uult foederale institutionis subministerium dissoluere. eacum consentio. nam paruuli institutio ad parentes et praeceptores pertinet, et hoc satis est quod sit in schola decanus. quod autem ad Ecclesiam attinet, quod sciam, paruulorum institutio saepe per dioeceses singulas geritur, id quod propter episcopi personam partemque decet. noto autem hoc quod dioecesis quam totae hae foederatae ciuitates multo minor regio est. re uera multae dioeceses quam ciuitates singulae minores sunt. nonnullae ciuitates ipsae autem maiores sunt et plures homines in se habent quam ut paruulorum institutionem quippe quae intimo modo ad indiuiduos pertineat curare possint. ergo certe politia foederalis maior est et plures homines curat quam ut institutionem curare possit. et ausim dicere quod in his foederatis ciuitatibus institutio ante foederale institutionis subministerium conditum quam post id conditum non minus prospere gerebatur.

de rerum sedibilium uocabulis

multa haec ex Gulielmi Smith "Rerum Antiquarum Graecarum et Romanarum Lexico Breui" et Cassiodori psalmi primi expositione et Sancti Isidori "Etymologiarum Libris" et Comenii "Orbe Picto" prompta sunt. Gulielmus Smith quidem tractat in quo usu res ab Romanis antiquis fuerint, Comenius autem tractat in quo usu res temporibus suis sint.

I. de iis rebus super quibus unus homo sedere potest

de sedili:
apud Comenium (58) sedili est reclinatorium seu epiclinium, idest pars cui tergum acclinetur, et super sedili sedere potest unus homo.
Gulielmus Smith dicit quod sedile est uocabulum generale (in tractatu "sella").

de sella:
Gulielmus Smith dicit quod sellae sunt neque ancones, idest partes quibus bracchia superponantur, nec reclinatorium (in tractatu "cathedra").

de cathedra:
apud Giulielmum Smith cathedra est sedile quod epiclinium habet sed ancones non habet. secundum eum cathedra significare potest et id quod "easy chair" Anglice dicitur et aliquid lecticae uel sellae gestatoriae simile et praeceptoris sedile et episcopi sedile (in tractatu "cathedra"). cathedrae uocabuli usus uidetur nescioquo tempore sic mutatus esse ut id nihil significet nisi praeceptoris uel episcopi sedile. nam Cassiodorus dicit "cathedra est enim ex aliqua materia composita forma sedibilis, quae nos curuatos molliter a dorso suscipit suoque gremio demissos uelut habilis theca complectitur. haec proprie doctoribus datur" (28) et Sanctus Isidorus dicit "cathedrae doctorum" (20.11) et Comenius dicit "praeceptor sedet in cathedra" (98). et in Ecclesia papa ex cathedra loqui dicitur, et cathedrae episcopalis locus ecclesia cathedralis dicitur.

de solio:
Cassiodorus dicit "solium regum proprium esse memoramus" (28).
Sanctus Isidorus dicit "solium in quo rex sedet propter tutelam corporis sui" (20.11).
Comenius dicit "rex sedet in suo solio" (138).

de tribunali:
Cassiodorus dicit "iudicum tribunal...proprium esse memoramus" (28).

de sede:
Sanctus Isidorus dicit "sedes singulari numero proprie regni est" (20.11).

II. de iis rebus super quibus plures quam unus homines simul sedere possunt et dubiis rebus

de scamno: apud Comenium (73) scamnum est longa res super qua plures quam unus homines sedere possunt.

Sanctus Isidorus autem dicit "scamna sunt quae altioribus lectis apponuntur" (20.11), et Gulielmus Smith dicit quod scamnum tres res significare potest: rem quae cubili ad ascensum apponatur et rem cui homo super sedili sedens pedes superponat et quidlibet super quo sedeatur (in tractatu "scamno").

de subsellio:
apud Gulielmum Smith (in tractatu "sella") non patet utrum subsellium sit id quod "bench" Anglice dicitur an id quod "stool" Anglice dicitur.

de sofa, ut ita dicam: qualis res pluribus quam uni hominibus sedibilis simul est et culcitas habet cur non talis res sofa Latine dicatur? nam facile fit sofa sofae generis feminini uocabulum Latinum.

de gerendorum armorum iure

harum foederatarum ciuitatum curia suprema iudicauit quod constitutionis nostrae amendamentum secundum ad ciuitates pertinet. quod ad euentum attinet, illud iudicium bonum est quia gerendorum armorum ius indiuiduis hominibus ad defensionem licitam utile est.

defensio licita in Summa Theologiae (IIaIIae.64.7) explicatur. ut mihi uidetur, haec quaestio, qualibus sclopetis politia debeat sinere indiuiduos homines uti, referri potest ad defensionem licitam. nam ad defensionem licitam quippe cui uis moderatio inest utile sine uis nimietate est sclopetum manuale, sed uis nimietatem habent quaedam sclopeta automataria. ergo politia debet sinere indiuiduos sclopetis manualibus uti, sed oportet politiam non sinere indiuiduos quibusdam sclopetis automatariis uti.

de iniuria et contumelia

de iniuria et contumelia Crombius consentit cum Noltenio quippe qui dicit "contumelia grauior est quam iniuria. nam contumelia dignitatem alterius atterit et minuit et in contemptionem uiros bonos adducere studet. iniuria laedit tantummodo famam uel damnum infert aut iniuste agit. hinc est quod contumelia tanquam uerbum aliquod grauius apud bonos scriptores iniuriae in uerborum collocatione postponatur". ad illud Crombius addit hanc Pacuuii sententiam "facile patior iniuriam si est uacua a contumelia". et Nonius dicit "iniuria...leuior res est". tamen ex illo quod Noltenius dicit quod "iniuria...iniuste agit" iniuria genus esse uidetur, dico iniuriam esse quemlibet actum iniustum. et ex illo quod Pacuuius dicit quod "facile patior iniuriam si est uacua a contumelia" colligo quod iniuria contumeliam habere aut non habere potest.

aetas humana

Sanctus Isidorus episcopus Hispalensis in Etymologiarum libro undecimo aetatem humanam in hos sex gradus diuidit: infantiam pueritiam adolescentiam iuuentutem grauitatem atque senectutem. infantia post partum tenditur usque ad annum septimum, inde pueritia usque ad annum decimum quartum, inde adolescentia usque ad annum uicesimum octauum, inde iuuentus usque ad annum quinquagesimum, inde grauitas usque ad annum septuagesimum, inde senectus quae nullo annorum tempore finitur.

de harum foederatarum ciuitatum constitutione

Clarentius Thomas harum foederatarum ciuitatum curiae supremae iudex in recenti sententia curiali de harum foederatarum ciuitatum constitutione scripsit aut ab aliis citauit haec breuia et digna quae ab omnibus harum foederatarum ciuitatum ciuibus memoria teneantur:

"id quod omnes discipuli scholares discunt, constitutio nostra inter ciuitates et politiam foederalem duplicis dicionis systema constituit. in systemate nostro politiae foederalis potestates omnes in indice enumeratae sunt et ideo finitae sunt....ergo collegio legislatiuo foederali agere non licet nisi ei licentia per constitutionem nostram data est."

de more et consuetudine

de more et consuetudine Crombius Macrobii Saturnalia (3.8) refert:

"Varro de moribus 'morem' dicit 'esse in iudicio animi, quem sequi debeat consuetudo'. Iulius Festus in libro de uerborum significationibus tertio decimo: 'mos est' inquit 'institutum patrium, pertinens ad religiones cerimoniasque maiorum'....mos ergo praecessit et cultus moris secutus est, quod est consuetudo".

Ausonius Popma dicit "consuetudo est ius quoddam non scriptum tamen tacito consensu populi et uoluntate utentium introductum. mos autem est ipse actus et usus inueteratus" sed "haec frequenter confunduntur maxime ab auctoribus iuris apud quos consuetudo factum nudum denotat et mos ius non scriptum".

harum foederatarum ciuitatum classis militaris gradus

admirallus classis
admirallus
uiceadmirallus
admirallus posterior superior
admirallus posterior inferior
capitaneus
commandator
uicecommandator
uicarius
uicarius iunior
insigniarius
officiarius licentiatus
officiarius paruus
nauta praefectus
nauta

de oboediendo obtemperando parendo seruiendo et obsequendo

apud Ausonium Popmam dicitur quod oboedire quidem semper in bonis, obsequi autem non solum in bonis sed etiam in malis est.

Crombius dicit oboedire genus esse, parere autem esse eam oboediendi speciem in qua superioris ordinis homini oboediatur. quomodo parere autem et seruire inter se differant partim patet ex hoc Taciti loco: "has [iniurias] aegre tolerant, iam domiti ut pareant, nondum ut seruiant".

ut apud Aegidium Forcellinum citatur, Cicero scripsit "imperium domesticum nullum erit si seruulis hoc nostris concesserimus ut ad uerba nobis oboediant non ad id quod ex uerbis intelligi possit obtemperent". inde uidetur quod obtemperando inest hoc quod eius qui obtemperet mens ad eius qui iubeat uel imperet mentem radicitus conformata est.

de docendo

huic tractatui inest argumentatio quod de praeceptoribus praeter primos tres docendi annos non ita est ut praeceptor quo plures annos docuerit eo melius doceat.

harum foederatarum ciuitatum exercitus gradus

[capitaneus generalis exercitus]
capitaneus generalis
uicarius generalis
sergeantius maior generalis
brigendarius generalis
columnellus
uicecolumnellus
capitaneus maior
capitaneus
uicarius
uicarius secundarius
sergeantius maior
sergeantius
caporalis
miles gregarius

de contemnendo et despiciendo et spernendo

de contemnendo et despiciendo et spernendo Crombius retur quod id quod contemnitur parui habetur absolute, id autem quod despicitur aut spernitur parui habetur relatiue ad alterum, et is qui aliquid despicit id parui habet relatiue ad se, is autem qui aliquid spernit id parui habet relatiue ad se uel alia. tamen, id quod nescio quomodo supradictae rationi coniungi possit, Crombius retur quod spernendo inest maior uehementia quam contemnendo et despiciendo.

de medicina et philosophia

haec de medicina controuersia quae in his foederatis ciuitatibus etiamnunc agitur, ut hic tractatus dicit, re uera quaedam Platonis et Hippocratis controuersia est. nam, quod ad eam rogationem quae in his foederatis ciuitatibus lex est attinet, res principalis est hoc debeatne medicus in curando aliquo indiuiduo ceterorum indiuiduorum rationem habere, idest utrum cuiusque medici officium attineat solummodo ad eos indiuiduos quos ipse curet an ad totum populum. hic quidem dicendum est quod quantumuis ingenium Platoni erat tamen qui totalitarianismus in "Republica" eius opere explicatur is totalitarianismus, ut Aristoteles sciebat, maxime erroneus et periculosus est. re uera medici officium attinet solummodo ad eos indiuiduos quos ipse curet, et in curando aliquo indiuiduo medicus solummodo eius indiuidui salutis rationem habere debet. illud quod medicus indiuidui clientis tractationem ex totius populi opum ratione decernat absurdum est. nam nulla est salus corporalis nisi indiuiduorum.

de docendo et scholis

quae problemata harum foederatarum ciuitatum scholae patiuntur ex iis problematibus nonnulla in hoc tractatu tractantur.

in hoc tractatu dicitur quod oeconomistae inuenerunt quod ad praedicendum quantum alicuius praeceptoris discipuli discant praecipue attinent haec duo: primum quam bene praeceptor in quodam "M.K.T." examine fecerit, secundum quam difficile in praeceptoris scholam subgraduatoriam admissionem adipisci sit. de illo "M.K.T." examine quod ad mathematicen attinet dico in docenda lingua Latina uel Graeca rem se similiter habere: ut in eo tractatu de mathematica dicitur "aliud est scire quod 307-168=139; aliud est intelligere posse cur tertii gradus discipulus reri possit quod 261 numerus sit solutio recta. mathematicis non necesse est quod problema ullius causa praeterquam sua intelligant, mathematices autem praeceptoribus necesse est et mathematicen scire et scire quomodo triginta aliae mentes eam mathematicen intelligere (uel perperam intelligere) possint" sic linguae Latinae uel Graecae praeceptori necesse est non solum Latine uel Graece scire sed etiam aliquo discipulo aliquid quaerente intelligere cur is discipulus id quaesiuerit, et aliquo discipulo ad quaestionem perperam respondente intelligere quid is discipulus non intelligat ut perperam respondeat. ex eo tractatu noto hoc quoque quod dominus Lemou dicit "ualde introuersicius sum". nam me quoque qui ualde introuersicius sum docere delectat. et ex colloquiis quae de docendo et introuersione cum praeceptoribus habui persuasum habeo quod docere homini introuersicio idoneum esse potest.

de argumentando et ratiocinando

Crombius hanc Ciceronis sententiam ex eius "De inuentione" libro refert: "omnis...argumentatio aut per inductionem tractanda est aut per ratiocinationem". propter hoc Crombius retur quod argumentari genus est, inductio autem et ratiocinatio argumentandi species sunt. ex iis autem quae Cicero in illo libro postea dicit patet quod inductio significat non id quod Anglice "induction" dicitur sed, ut Crombius paene dicit, argumentationem analogicam. et patet quod ibi ratiocinatio significat argumentationem syllogisticam.

Boethius extra quam quod syllogismum pro ratiocinatione ponit similia dicit: "duae sunt argumentandi species principales, una quae dicitur syllogismus, altera quae uocatur inductio" (De differentiis topicis II Patrologiae Latinae 64.1184). syllogismus "ab uniuersalibus in particularia decurrit" (De differentiis topicis II 64.1184). inductio autem "habet maximam probabilitatem sed interdum ueritate deficit, ut in hac: qui scit canere cantor est, et qui luctari luctator est, quique aedificare aedificator est, quibus multis simili ratione collectis inferri potest [quod] qui scit igitur malum malus est, quod non procedit" (De differentiis topicis II 64.1184). ad inductionem attinent haec quoque: "exemplum...inductioni...copulatur et ab ea dissidet. est enim exemplum quod per particulare propositum particulare quoddam contendit ostendere hoc modo: oportet a Tullio consule necari Catilinam cum a Scipione Gracchus fuerit interemptus....quae utraque particularia esse ac non uniuersalia singularium designat interpositio personarum. quoniam igitur ex parte pars approbatur quasi inductionis similitudinem tenet id quod exemplum uocamus. quod uero non plures quibus id efficiat colligit partes ab inductione discedit" (De differentiis topicis II 64.1184), idest exemplum ad quoddam particulare procedit ab uno particulari, inductio autem ab multis particularibus. haec Boethii inductio in eo quod ad quoddam particulare sed non ad uniuersale procedit inductioni Ciceronianae, idest argumentationi analogicae, similis esse uidetur.

apud Sanctum autem Thomam Aquinatem ratiocinari significare potest non solum argumentationem syllogisticam sed etiam alia. nam dicit "ratiocinari autem est procedere de uno intellecto ad aliud, ad ueritatem intelligibilem cognoscendam....ratiocinatio humana, secundum uiam inquisitionis uel inuentionis, procedit a quibusdam simpliciter intellectis, quae sunt prima principia; et rursus, in uia iudicii, resoluendo redit ad prima principia, ad quae inuenta examinat" (Summa Theologiae I.79.8).

tamen ab Sancto Thoma quaeri potest quomodo principia prima cognosci possint. alia per se nota sunt, alia autem ab Deo reuelata sunt (I.1.2), alia autem ex singularibus cognoscuntur. de cognoscendis his principiis Sanctus Thomas multa in "Analyticorum Posteriorum Expositione" (2.20) dicit. nam ibi dicit "ex sensu fit memoria....ex memoria autem multoties facta circa eamdem rem, in diuersis tamen singularibus, fit experimentum; quia experimentum nihil aliud esse uidetur quam accipere aliquid ex multis in memoria retentis. sed tamen experimentum indiget aliqua ratiocinatione circa particularia, per quam confertur unum ad aliud, quod est proprium rationis. puta cum aliquis recordatur quod talis herba multoties sanauit multos a febre, dicitur esse experimentum quod talis sit sanatiua febris. ratio autem non sistit in experimento particularium, sed ex multis particularibus in quibus expertus est, accipit unum commune, quod firmatur in anima, et considerat illud absque consideratione alicuius singularium; et hoc commune accipit ut principium artis et scientiae. puta quamdiu medicus considerauit hanc herbam sanasse Socratem febrientem, et Platonem, et multos alios singulares homines, est experimentum; cum autem sua consideratio ad hoc ascendit quod talis species herbae sanat febrientem simpliciter, hoc accipitur ut quaedam regula artis medicinae." sic ratiocinatio experimentis quoque interesse uidetur. ut in hoc tractatu dicitur, experimentum est id quod Graece "empiria" dicitur.

inductionem uocabulum Sanctus Thomas sic adhibet: "quia igitur uniuersalium cognitionem accipimus ex singularibus, [Aristoteles] concludit manifestum esse quod necesse est prima uniuersalia principia cognoscere per inductionem. sic enim, scilicet per uiam inductionis, sensus facit uniuersale intus in anima, in quantum considerantur omnia singularia". et in eodem opere (1.1) dicit "in syllogismo accipitur cognitio alicuius uniuersalis conclusi ab aliis uniuersalibus notis. in inductione autem concluditur uniuersale ex singularibus quae sunt manifesta quantum ad sensum". hic, ut in hoc tractatu dicitur, Sanctus Thomas id quod Anglice "scientific induction" dicitur in animo habet. ergo de inductione Sanctus Thomas ab Cicerone et Boethio differre uidetur in hoc quod apud Ciceronem et Boethium inductio ad quoddam particulare procedit, apud Sanctum autem Thomam inductio ad uniuersale procedit.

de desinendo et desistendo

Crombius suggerit quod in desistendo inest mentis uel sententiae mutatio, desinere autem praedicari potest et de eo qui mentem mutauerit et de eo qui mente non mutata actionem mutet.

ei sententiae Aegidius Forcellinus consentire uidetur. nam in libro secundo de desistendo dicit "ita tamen ut significet uoluntatis et consilii mutationem. nam desinimus aliquando, licet uoluntatem non deponamus; desistimus uero et simul uoluntatem abiicimus".

de effugiendo et euadendo

ex Crombio, effugere significat quod aliquis se periculo eripiat gnarus et conans, in euadendo autem determinatur neque utrum aliquis se periculo ex consilio suo an ex consilio alieno an casu eripiat neque sitne is qui euadit periculi gnarus neque coneturne se periculo eripere.

quae leges ad infantis abortum uel euthanasiam attinent

huic paginae interretiali inest epistola in qua Iosephus cardinalis Ratzinger explicat inter alia has theses:

1) quae lex infantis abortum uel euthanasiam permittit ea lex iniusta est

2) tali legi suffragari iniustum est

3) candidato ferendae talis legis causa suffragari iniustum est

4) qui candidatus tali legi fauet ei candidato suffragari nisi propter proportionatam causam non licet.

de uenereis et ratione

Sanctus Thomas Aquinas sic breuiter explicat quomodo uenerea recte an perperam fiant:

"peccatum in humanis actibus est quod est contra ordinem rationis. habet autem hoc rationis ordo, ut quaelibet conuenienter ordinet in suum finem. et ideo non est peccatum si per rationem homo utatur rebus aliquibus ad finem ad quem sunt, modo et ordine conuenienti, dummodo ille finis sit aliquod uere bonum....est quoddam bonum excellens quod conseruetur natura speciei humanae....ad conseruationem totius humani generis [ordinatur] usus uenereorum....et ideo...usus uenereorum potest esse absque omni peccato, si fiat debito modo et ordine, secundum quod est conueniens ad finem generationis humanae" (Summa Theologiae IIaIIae.153.2).

fortasse hodie sunt qui dicant quod illa thesis, idest quod uenerea adhibere non licet nisi ad gignendi finem conuenit, fidei Christianae propria uel aliquo modo extra rationem sit. tamen re uera illa thesis ratione excogitari potest. nam similem uel etiam angustiorem thesim exposuit Musonius Rufus philosophus, ut in libri Teubneriani opere duodecimo scriptum est quod Latine reddidi:

"necesse autem est ut ii qui non luxuriosi uel non mali sunt arbitrentur quod quidem uenerea iusta sunt solum ea quae in conubio ad prolis generationem peraguntur, quod etiam ea legitima sunt, quod autem ea quae uoluptatem nudam uenantur iniusta et illegitima sunt etsi in conubio fiant".

et quod Musonius conubium unius uiri et unius feminae unionem esse putat id patet ex opere decimo tertio ubi inter alia scriptum est:

"conubii actum principalem esse uitae et gignendae prolis communionem".

de uocabulis cinegraphicis

quomodo "movie" uocabulum Anglicum Latine reddi potest? optimum uidetur "cinegrammate" uocabulo ex lingua Graeca sumpto uti. "pellicula" et "taeniola" quoque adhiberi possunt sed ubi adiectiua quae ad tales pelliculas uel taeniolas attinent praebentur, exempli gratia in Dauidis Morgani lexico, ibi ea neque ex "pellicula" neque ex "taeniola" sed ex "cinegrammate" sumuntur. quod addi potest, si "cinegramma" adhibetur fit analogia cum "telegrammate" et "photogrammate". ergo ut "movie" uocabulum Anglicum Latine reddam "cinegrammate" utar. tamen "pelliculam" et "taeniolam" adhibere possum ut eam tangibilem rem cui cinegramma imprimatur dicam.

alia uocabula cinegraphica:

"make a movie": cinegramma facio

"produce a movie": cinegramma edo

"producer": editor

"direct a movie": cinegramma rego

"director": rector

"edit a movie": cinegramma compono

"editor": compositor

"film a movie" (the work of the cameraman): cinegramma imprimo

"cameraman": impressor

"movie-theater": theatrum cinegrammaticum

de ingenio et indole

quod ingenium "quicquid est ingenitum" est sic Crombius ex multis exemplis retur. de indole haec Seruii sententia citatur quod ea "futurae uirtutis imago" est et haec alterius quem Crombius non nomine dicit sententia quod indoles "significatio quaedam in pueris et adolescentibus futurae probitatis" est. si autem hoc uerum est quaerendum est quid senis indoles significet. ad hanc quaestionem Crombius has duas opiniones citat: primum quod senis indoles significet uirtutes et uitia quae in potentia sint, secundum autem quod senis indoles significet actualem uirtutem. Crombius huic assentitur.

de modernis erroribus

huic paginae interretiali inest tractatus in quo Michael Schooyans sacerdos multos de compassione errores tractat.

de paruulorum institutione domestica

hic tractatus tractat quosdam Theodiscos qui propter paruulorum institutionem domesticam asylum in his foederatis ciuitatibus acceperunt. scilicet utrum paruuli in aliqua schola an domi melius institui possint discernere ad parentum iudicium pertinet. nam ut Sanctus Thomas Aquinas scripsit "de iure naturali est quod filius, antequam habeat usum rationis, sit sub cura patris. unde contra iustitiam naturalem esset si puer, antequam habeat usum rationis, a cura parentum subtrahatur, uel de eo aliquid ordinetur inuitis parentibus." (Summa Theologiae IIaIIae.10.12). et re uera his temporibus quo maius est periculum ne schola ab politia coacta liberalismum uel alios errores promoueat eo maioris momenti est parentum iura affirmare. qualis politia autem parentum iura neget talis politia totalitarianistica dicenda est.

de irascendo et stomachando et succensendo

de irascendo et stomachando et succensendo Crombius breuiter dicit primum ad animum pertinere, secundum autem significare quod ira in uerbis uel corporis motibus ostendatur, tertium autem significare quod ira et uehemens et iusta sit.

de festinando et properando

haec sententia Catoni ab Gellio (14.16) attribuitur et apud Crombium inuenitur: "aliud est properare aliud festinare. qui unum quid mature transigit is properat. qui multa simul incipit neque perficit is festinat."

noto ubi aliquid uerbum exspectem ibi esse quid uerbum.

rursus de medicina

hic tractatus dicit quod medicinae pretii maioris facti saltem pars decima et fortasse pars dimidia oritur ex hoc quod per partis tertiae assecurantiam homines se totum medicinae pretium soluere non sentiunt.

de uocabulis quae ad risum pertinent

Crombius de sale et dicacitate et facetiis multa dicit. quod autem prius dicendum est, ridiculum significat id quod risum mouet. ergo quid sal et dicacitas et facetiae significant?

Crombius ex Quintiliano haec dat:
1) "salsum in consuetudine pro ridiculo tantum accipimus; natura non utique hoc est (quamquam et ridicula oporteat esse salsa). nam et Cicero omne quod salsum sit ait esse Atticorum, non quia sunt maxime ad risum compositi, et Catullus cum dicit 'Nulla in tam magno est corpore mica salis" non hoc dicit nihil in corpore eius esse ridiculum. salsum igitur erit...uelut quoddam simplex orationis condimentum quod sentitur latente iudicio et uelut palatum excitat quod et a taedio defendit orationem." (6.3). (hic igitur Quintilianus uidetur contra contemporaneum loquendi morem pugnare)

2) "facetum quoque non tantum circa ridicula opinor consistere" (6.3) et de duobus locis quos Quintilianus citat, alterum ex Horatio "molle atque facetum / Virgilio annuerunt gaudentes rure Camoenae" (Sat. 1.10.44), alterum ex Bruto per Ciceronem "nae illi sunt pedes faceti, ac deliciis ingrendienti molles", Crombius dicit neutrum locum ad ridiculum attinere.

3) "[dicacitas] proprie significat sermonem cum risu aliquos incessentem." (6.3)

4) "urbanitas dicitur qua quidem significari uideo sermonem prae se ferentem in uerbis et sono et usu proprium quendam gustum urbis et sumptam ex conuersatione doctorum tacitam eruditionem"

et ex Cicerone:
1) "huic generi orationis aspergentur etiam sales qui in dicendo mirum quantum ualent quorum duo sunt genera unum facetiarum alterum dicacitatis. utetur utroque sed altero in narrando aliquid uenuste, altero in iaciendo mittendoque ridiculo" (Orator 26.87)

2) "duo sunt genera facetiarum: alterum aequabiliter in omni sermone fusum, alterum peracutum et breue. illa a ueteribus superior cauillatio, haec altera dicacitas nominata est" (de Oratore 2.218). ad illas sententias quas Crombius citat has addo: "illo in genere perpetuae festiuitatis ars non desideretur (natura enim fingit homines et creat imitatores et narratores facetos adiuuante et uoltu et uoce et ipso genere sermonis) tum uero in hoc altero dicacitatis quid habet ars loci, cum ante illud facete dictum emissum haerere debeat, quam cogitari potuisse uideatur?....illo, quod in perpetuitate sermonis, et hoc, quod in celeritate atque dicto est....ut in Scaeuola continuit ea Crassus atque in illo altero genere, in quo nulli aculei contumeliarum inerant, causam illam disputationemque elusit, sic in Bruto, quem oderat et quem dignum contumelia iudicabat, utroque genere pugnauit"

3) "[cauillatio est] genus facetiae [sic] quod fit mentiendo"

4) "sale et facetiis Caesar uicit omnes"

5) "esse quamuis facetum et salsum non nimis est per se inuidendum" (de Oratore 2)

6) "duo sunt genera facetiarum: alterum re tractatur, alterum dicto. re si quando quid tanquam aliqua fabella narratur. est autem haec huius generis uirtus ut facta demonstrentur ut mores eius de quo narres ut sermo ut uultus omnes exprimantur ut iis qui audiunt tum geri illa fierique uideantur. in re inest item ridiculum quod ex quadam deprauata imitatione sumi solet." "in dicto autem ridiculum est id quod uerbi aut sententiae quodam acumine mouetur"

7) "homo facetus inducit sermonem urbanum et uenustum."

de sale: Crombius coniicit quod sal modo generalissimo significat omnia orationis condimenta. is illud recte dixisse uidetur secundum Quintiliani locum primum et Ciceronis locum primum.

de dicacitate: Crombius mihi recte reri uidetur quod dicacitas constat ex paucis uerbis salse iunctis ut risus moueatur. nam dicacitas ex Ciceronis loco secundo uidetur breuitatem et celeritatem in se habere, ex Ciceronis autem loco primo ridiculum. fortasse autem non patet semperne dicacitas alterius ludificationem significet. Quintilianus in loco tertio dicit quod dicacitas proprie dicta in alium incedit, sed proprie et semper uerba non idem significant.

de urbanitate, quod ad sermonem attinet, propter Quintiliani locum quartum mihi esse uidetur nulla controuersia.

uenustum Crombius dicit et ad cogitationis pulchritudinem et ad uerborum pulchritudinem pertinere posse. 

de facetiis est maxima difficultas: Crombius coniicit quod facetiae significant iungendorum uerborum imaginumue aut monstrandorum ridicule aliorum hominum uitiorum elegantiam quae ex bono gustu oritur. ergo Crombius retur quod facetiae non semper ad mouendum risum attinent. haec Crombii sententia Quintiliani loco secundo consentire uidetur. sed contra dici potest quod in Ciceronis loco sexto ridiculum utrisque facetiarum speciebus inest. tamen dici potest quod in eodem loco quamquam ridiculum iis facetiis quae ad rem attinent inest tamen ridiculum rei ipsi non autem loquendi modo inest. ergo eae facetiae quae ad rem attinent uidentur esse quidam salsus et elegans loquendi modus qui ridiculum non in se habet sed ex re sumit. uel fortasse facetiae in se habent talem loquendi modum et idoneam rem iunctam. si facetiae sic re uera significant eam facultatem per quam homo salsum loquendi modum et ridiculam rem recte iungit facetiae ad bonum gustum attinere dici possunt.

Cicero hoc quoque problema exhibet quod in loco primo salem genus in facetias et dicacitatem species diuidit, in loco autem secundo dicere uidetur dicacitatem facetiarum speciem esse. Crombius retur quod facetiae et uerborum imaginumue iunctionem et ridiculam aliorum hominum uitiorum monstrationem in se habent, sed facetiae cum sali opponuntur in se habent nihil nisi ridiculam aliorum hominum uitiorum monstrationem. ad demonstrandum hoc Crombius Ciceronis locos quartum et quintum adhibet. tamen non uideo quid hi loci attineant. tamen mihi ex iis duabus facetiarum speciebus quas Cicero in loco sexto dicit eae facetiae quae in dicto sunt dicacitati similes esse uidentur.

et ex Ciceronis secundo loco ubi dicitur quod Crassus per cauillationem solam loquens nullis contumeliarum aculeis usus est sed per cauillationem et dicacitatem loquens contumelia usus est mihi uidetur quod cauillatio contumeliam habere aut non habere potest. in hoc autem loco Cicero dicit cauillationem facetiarum speciem esse. ergo si recte de genere et speciebus ratiocinor facetiae contumeliam habere aut non habere possunt.

suscepto quod facetiae non semper ridiculum significant Crombius dicit quod eae non solum ad uerba sed etiam ad cogitationem et gestum et rem et loquendi modum attinent, lepor autem qui suaue significet solummodo ad uerba attinet.

de orto et oriundo uerbis

de orto participio et oriundo adiectiuo Crombius adhibet hanc Noltenii sententiam quod ortus participium ad hominis ipsius originem attinet, oriundus adiectiuum autem ad maiorum natu originem, sicut in hac Liuii sententia "nati Carthagine sed oriundi a Syracusis" importatur quod illi quidem Carthagine nati sunt, illorum autem maiores natu Syracusis nati sunt.

oriundum adiectiuum appello quamquam scio id primum gerundiuo fuisse. tamen in significatione oriundum ad adiectiui usum adhibeo.

cur "Professioni Manhattanensi" subscripturus non sim

nuper 148 Christianorum duces et Christiani scholares Professionem Manhattanensem ediderunt. in ea professione homicidium ac praecipue quasdam eius species repudiant et conubium constitui per unius uiri et unius feminae unionem affirmant et profitentur se iniustis legibus politicis oboedire nolle. quamquam iis sententiis toto intellectu assentior tamen Professioni Manhattanensi non subscribam. nam nulli professioni subscribere uolo nisi iis quarum sententiis et uerbis omnibus assentior. Professio Manhattanensis autem mihi praecipue in duabus rebus errare uidetur. primum: ad repudiandum homicidium adhibentur quaedam uerba et uocabula quae significare possunt quod nec poena capitalis nec bellum umquam iustum sit. nam ubi dicitur "oportet quod fratrum sororumque uitam...in quocumque progressionis statu et habitu sit defendere uelimus" et "philosophia moralis nostra, quod oportet, modo qui re uera sibi consentit uitae et dilectioni erga omnes homines in omnibus circumstantiis fauet" ibi fortasse importatur quod oporteat homicidae uel hominis iniuste bellum gerentis uitam defendi. ad repudiandum autem homicidium ex qualibus principiis uel modis rhetoricis etiam poena capitalis uel bellum repudiatur talibus uti erroneum et periculosum est. secundum: in Professione Manhattanensi datur nimia pars conscientiae et libertati religionali exempli gratia ubi fit haec argumentatio quod si politia uerum conubium priuilegiis non honoret iis quibus conubium ad conscientiam attinet libertas religionalis in periculum exponatur. sed haec argumentatio mihi mala uidetur. nam ex hac argumentatione qualis ex conscientia sua uel religione duorum uirorum uel duarum feminarum unionem conubium appellandum esse dicat tali homini libertas religionalis in periculum exponatur si politia duorum uirorum uel duarum feminarum cohabitantium uniones priuilegiis conubialibus non honoret. ergo, quod ad hanc rem attinet, illae de conscientia et libertate religionali argumentationes in difficultatem ferunt.

de suadendo persuadendo monendo hortandoque

ex Donato cuius sententiae ab Ausonio Popma citantur Crombio et Aegidio Forcellino res ita se habere uidetur:

monere quidem aut per argumentationes aut sine argumentationibus fieri potest; suadere autem argumentationes editas semper significat.

persuadeo: "eo usque suadeo, ut credatur, probetur, fiat id, quod suadeo, fidem facio, probo". itaque "Suadere Facientis est; Persuadere Perficientis".

"monemus consilio...hortamur impulsu." et "monemus uerbis lenioribus, hortamur grauioribus."

causetne assecurantia medicinaria problemata

quod in his foederatis ciuitatibus ad medicinam attinet, quamquam multi putare uidentur maximum problema esse assecurantiae carentiam tamen ipsa assecurantia quaedam problemata causat. nam assecurantia in eo quod inter uendentem et ementem persona intermedia conducitur facit ut rei pretium quam si is qui uendat et is qui emat directe et sine intermediis negotium agant maius sit. etiam cum res per assecurantiam accipitur is qui accipit ita adducitur ut sentiat se eam rem gratis accipere. nam ei qui accipit alter pretium soluere uidetur. ergo opinor quod ii qui rem per assecurantiam accipiant quam ii qui se pretium soluere sentiant plures res petunt. et hoc problema peius fit cum is qui rem per assecurantiam accipiat ne assecurantiam quidem pecunia sua emit sed sibi uidetur ipsam assecurantiam gratis accipere, id quod fit cum homo assecurantiam ab conductore accipit. ergo mihi persuasum habeo hoc bonum esse quod homines medicinam pecunia sua emere magis sibi uideantur. hoc fieri poterit si assecurantia non ad omnem medicinam sed solum ad grauissimas et pretiosissimas operationes adhibebitur et si homines assecurantiam ab conductore accipere desinent. in plerumque sic emat quisque medicinam suam et assecurantiam medicinariam ut alias res. scilicet qui pecuniae plus potius quam assecurantiam ab conductore accipiat is pecuniae plus ad emendam medicinam aut alia iudicio suo habebit. et si medicinae pretia sic minuentur deinde ii qui auctoritatem publicam habent iis paucis qui pecuniae parum ad emendam medicinam habent auxilii plus minore impendio ferre poterunt.

fontes:

http://www.theatlantic.com/doc/200909/health-care

http://www.realclearmarkets.com/articles/2009/11/11/health_reforms_moral_hazard_97502.html

de interrogando et percontando et sciscitando

ubi in Crombii Gymnasio haec uerba percontari et interrogare et sciscitari tractantur ibi utilia dicuntur. Crombius quaerens quomodo haec uerba inter se differant Quintilianum utilissime citat: "quid enim tam commune quam interrogare uel percontari? nam utroque utimur indifferenter cum alterum noscendi alterum arguendi gratia uideatur adhiberi." ex Crombio uidetur res dependere de hoc utrum alterum primum interrogare referat et alterum secundum percontari referat an alterum primum percontari referat et alterum secundum interrogare referat. Crombius huic fauens retur quod percontari quidem noscendi gratia, interrogare autem arguendi gratia fit. sciscitari autem Crombio uidetur non solum noscendi causa sed ex maiore noscendi studio fieri Cicerone citato: "de uno quoque nostrum et maxime qui hoc loco sententias dicimus sciscitantur omnes. auent audire quid quisque senserit." sciscitari fit etiam quia res sciscitanti curae est Cicerone citato: "sciscitari pergit cum quibus tantae rei societatem inisset; plurimum referri quales uiri tam memorabili operi admoturi manus essent." ergo percontari quidem ad quendam accurate et inuestigatorie rogandi modum, sciscitari autem ad scientiae studium attinet. percontari quidem et de nugis et de magnis rebus fieri potest, sciscitari autem semper ad magnam rem pertinet. Crombius huius quoque thesis mentionem facit quod interrogare quidem quando simpliciter affirmatiue aut negatiue respondi potest tum adhiberi potest, percontari autem semper longam responsionem quaerit. sed Crombius ipse non dicit credatne hoc.

de morando et similibus uerbis

ex Crombii Gymnasii duobus libris quicquid mihi quippe qui plus de uocabulorum significationibus intelligere uolo utile esse uidetur excerpam. Gymnasio autem partim percurso Crombius mihi fortasse uidetur nimis claras differentias de uerborum similium significationibus exigere. tamen non opus totum sed indiuidua iudicabo. itaque incipio ab iis quae Crombius de cunctando et grauando et tergiuersando et morando dicit. ut ea breuius dicam, morari generalem significationem habet quippe quod potentiae spatium temporale ante actum praeterire significat. cunctari autem significat tale spatium temporale ideo praeterire quod homo de re deliberet ut prospere gerat. tamen fieri potest ut cunctatio nimia sit. tergiuersari autem significat hominem ideo morari quod periculum effugere uelit. ergo Cicero in oratione pro Roscio "Fannium" inquit "inuitum et huc atque illuc tergiuersantem testimonium contra se dicere cogo." grauari autem significat hominem propter aliquam curam uel sollicitudinem aliquid facere nolle. ergo, ut mihi uidetur, in grauando minus de tempore agitur.

ad Latinum articulum definitiuum

quamquam Quintilianus scripsit linguam Latinam articulos non desiderare tamen Boethius in eo commentario quod primum in Aristotelis "De interpretatione" librum scripsit periphrasin in articulum definitiuum adhibere uidetur cum de infinitiuis haec dicit:

"si quis enim dicit 'uelocius est id quod est currere eo quod est ambulare', in illo nominatiuum iunxit articulum dicens 'id quod est currere' in illo uero ablatiuum dicens 'eo quod est ambulare'. uelut si quis in nomine dicat 'id quod est scamnum leuius est eo quod est ostium', hoc quod diximus 'id quod est scamnum' ad ipsum scamnum articulare praepositiuum iunximus tanquam si diceremus 'hoc scamnum'. et quod rursus diximus 'eo quod est ostium' tanquam si diceremus 'hoc ostio'. ita quoque cum dicimus 'uelocius est id quod est currere eo quod est ambulare' hoc quod dicimus 'id quod est currere' ita ponimus tanquam si dicamus 'hoc currere' et rursus 'eo quod est ambulare' tanquam si diceremus ablatiuo modo 'ambulare' quasi translatum ad nomen sit dictumque sit 'hac ambulatione'."

hanc periphrasin Boethius adhibet ad sententias et uocabula cum de iis in eo quod sententiae uel uocabula sunt dicit:

"hoc...pertinet...ad negationem...ut unum aliquid ab uno aliquo praedicando disiungas ut in eo quod est 'Socrates non disputat'..."
et
"in his [uocabulis] autem...nihil significat [pars] separata ut in eo quod est equiferus ferus."

de eo uocabulo qui est blogus

cum considerauissem quomodo "blog" uerbum Anglicum optime Latine reddi posset, ratus sum optimum fore recenter excogitato uocabulo uti. nam noua res nouum uocabulum flagitat, id quod operae meae principio erit. re uera "blogus" uerbum quippe quo ego non primus utor non iam omnino nouum est. nec Latinificandis aliarum linguarum uerbis aduersor. nam Romani quidem ipsi multa uerba ab linguis alienis sumpserunt. ergo hoc optimum mihi uisum est quod id uerbum Anglicum quasi adoptatum Latina desinentia aptarem. quamquam fortasse etiam possum uetus uerbum Latinum noua significatione aptare et circumlocutione uti tamen illud quidem mihi maxime displicet quia claritatem amo hoc autem sperno quia sententiae cursum tardat. ergo hoc solum possibile remansit quod moderno uocabulo uterer.